Pinksteren – Vanharte

luilak (m.) 1 luiaard;(bij folkloristische gebruiken, o.a. in Noord-Holland) wie het laatst opstaat op de zaterdag vóór Pinksteren: de luilak is een afsplitsing van de pinksterblom; hij symboliseert de winterdemon die uitgedreven wordt; in Noord-Holland moet de luilak op bollen trakteren; 2a (metonymisch) het feest van luilak, zaterdag vóór Pinksteren: morgen is het luilak; met luilak zijn op een aantal plaatsen in de stad vernielingen aangericht. (Bron: Vandale) Wie weet nog waaraan we de vrije dagen met Pinksteren te danken hebben en welke tradities erbij horen? VanHarte zocht het voor u uit. De tweede pinksterdag is van oorsprong trouwens geen feestdag (net als tweede Paasdag overigens), maar een extra vrije dag die is ingevoerd door de overheid. Oorsprong Vijftig dagen na Pasen is het Pinksteren (ergens tussen 10 mei en 13 juni). Pinksteren luidt het einde van het Paasfeest in. Met Pasen wordt het lijden, de dood en opstanding van Jezus herdacht. Met Pinksteren staat men stil bij het feit dat de Heilige Geest neerdaalde over de apostelen. Daarnaast worden met Pinksteren de stichting van de katholieke kerk en de eerste prediking van het evangelie herdacht. Landdagen en volksdagen werden met Pinksteren gehouden en vroeger was het een van de dagen waarop de koning/keizer rechtsprak over zijn onderdanen. Marjolein: "Pinksteren wordt door (een groot aantal) christenen nog steeds gevierd, omdat Jezus in de bijbel heeft beloofd dat - toen hij terug naar de hemel ging - hij iemand anders zou sturen, n.l. de Heilige Geest. Dat was niet alleen voor de apostelen van toen, maar juist voor mensen nu. De Heilige Geest helpt mensen om te begrijpen wie God is en geeft de gelovigen de kracht om in deze wereld te staan voor wat ze geloven. En vooral: anderen over Jezus liefde te vertellen!" Pinksterfeitjes Pinksteren is afgeleid van het oorspronkelijke Joodse oogstfeest SjavoeotPinksteren stamt af van het Griekse woord 'Pentakosta' dat vijftigste betekentIn vroegere tijden werden er vanuit de nok van de kerk duiven losgelaten en bloemblaadjes naar beneden gegooid.In Italië vliegt een namaakduif met een vlam over een speciaal aangelegde rail door de kerk. Voorin in de kerk is vuurwerk opgehangen dat met de vlam wordt aangestoken.Pasen en Pinksteren vallen nooit op één dag, omdat Pinksteren vijftig dagen na Pasen isIn de middeleeuwen geloofde men dat als het met Pinksteren regende, het 40 dagen zou blijven regenen. Vruchten zouden voordat ze rijp waren van de bomen vallen en een muizenplaag zou het land teisteren. Maar er was een oplossing: hang een bosje vers groen in huis, want dat verdrijft onprettige zaken als ziekte, tovenarij, ongedierte en onweer. Luilak De zaterdag voor Pinksteren vierden kinderen in Amsterdam en omstreken Luilak (dit jaar dus 10 juni). Mevrouw Broekmeulen herinnert zich: "De vrijdag ervoor als het donker werd, begon de bloemetjesmarkt. Die duurde tot zaterdag 12 uur. Kinderen stonden zaterdagochtend om vijf uur op en gingen met veel herrie langs de huizen. Oude bussen of pannen werden hiervoor achter de fiets gebonden. Belletje trekken deden we ook al omstreeks 1940. En de ramen werden beklad met zeep of krijt. Na de oorlog is er veel veranderd. Luilak wordt nog steeds wel gevierd met bloemenverkoop op de Haarlemse, Amsterdamse, Beverwijkse, Alkmaarse en Zaanse markt. En misschien ook nog wel in andere dorpen en steden in Noord-Holland." Ankie: "In de Zaanstreek vieren we Luilak in de nacht van vrijdag op zaterdag voor Pinksteren. Er wordt een enorme houtstapel in brand gestoken. Bovenop zit Jan Luilak. Verder maken de kinderen ´s morgens vroeg veel herrie (met blikken achter de fiets door het dorp rijden, belletje trekken) en er wordt zeep op de ramen gesmeerd." George: " Ik ben 78 jaar en opgegroeid in de vogelenbuurt in Amsterdam. Wat ik van luilak weet te herinneren is.. Dagen van te voren schreven we op papiertjes "LUILAK". Deze werden bij de mensen in de brievenbus gedeponeerd. Indien mogelijk deden we een speld in de drukbel om die door te laten bellen. En we zongen ook 'Luilak beddezak etc.'. Ik weet nog goed van een pak op m'n donder voor het gebruiken van moeders goeie deksels om lawaai te maken." Een van de liedjes die bij Luilak werden gezongen, was: "Luilak, beddezak. Staat om negen uren op. Negen uren, hallef tien, heb je die luilak al gezien?" Dat het er ook wel eens minder onschuldig aan toe ging, blijkt wel uit de volgende beschrijving in het boek Feest! van Inez van Eijk: "Ook bond de lieve jeugd deurknoppen aan elkaar, zodat de bewoners niet naar buiten konden, of hing zij kadavers van katten, honden of varkens aan raam of deur.Vaak ontaardde de luilakviering in vechtpartijen, vandalisme en brandstichting." Pinksterbruid Ook met Pinksteren gingen kinderen zingend langs de huizen met de bedoeling geld of snoep op te halen. Eerste Pinksterdag is de dag van de Pinksterbruid of Pinksterbloem, een met bloemenkransen en sieraden behangen meisje dat door een groep kinderen al zingend langs de deuren wordt gevoerd. Voor de zeventiende eeuw werd het knapste (huwbare) meisje tot Pinksterbruid gekozen. Iederen bracht haar hulde en jonge mannen streden om haar aandacht: op het dorpsplein werd een pinksterboom neergezet en flinke jongens probeerden naar de top te klimmen. Het was feest: er werd om de boom heengedanst en overvloedig Pinksterbier gedronken. Later werd het een onschuldiger kinderspel, dat overigens op sommige plaatsen in het oosten en zuiden van Nederland nog wordt gevierd. Bijvoorbeeld in Borne (Overijssel). Hier zijn de Pinsterbruidjes vanaf 1954 in ere hersteld. Pinksterdrie Op Schiermonnikoog wordt op de avond voor pinksteren een stok neergezet met de Nederlandse vlag bovenin. Daaronder hangt een mand met een haan erin die de dinsdag na Pinksteren (Pinksterdrie) weer wordt vrijgelaten. Vroeger was dit aanleiding voor allerlei barbaarse spelletjes als katknuppelen en gansrijden. Op Terschelling en andere Waddeneilanden worden traditionele pinkstervuren aangelegd. (bronnen: Feest! - Inez van Eijk en de jubileumuitgave van de NMB: Feesten in Nederland - Ton de Joode)