Van oudsher worden Nederlandse kinderen thuis geboren en wordt de bevalling geleid door een vroedvrouw. Hoewel het aantal thuisbevallingen is afgenomen, worden in Nederland nog steeds de meeste kinderen thuis geboren. Een unieke situatie vergeleken met andere ontwikkelde landen. Ten onrechte wordt dit wel eens als ouderwets gezien. De verloskundige zorg staat op een dermate hoog niveau dat de risico’s niet hoger zijn dan bij een ziekenhuisbevalling. Andere tradities hebben de tand der tijd minder goed doorstaan….
Vader
Vroeger was het in de Hollandse kraamkamers een drukte van belang, maar de vader was meestal de grote afwezige. Hij wachtte vol spanning in een andere ruimte, werkte op het land of deed zich te goed aan het bier in een plaatselijk café. Soms bestudeerde de vader de sterren om te zien onder welk gesternte zijn kind geboren zou worden.
Zitten of liggen
De bevalling werd vroeger, evenals nu, geleid door de vroedvrouw. Ook was het gebruikelijk dat er een aantal buurvrouwen kwamen. Meestal werd de bevalling zittend gedaan, al dan niet op een baarkruk. Pas toen meer mannelijke artsen zich met de bevalling gingen bezighouden, bevielen vrouwen vaker liggend. Op hun rug op een hoog bed. De laatste jaren zien we verschillende andere houdingen terugkomen.
Scheve benen
Bij de bevalling was vaak ook een baker aanwezig, de voorloopster van de kraamverzorgster. Dit was meestal een oudere vrouw die zelf kinderen had. Na de geboorte wikkelde zij de baby in lange smalle doeken, zodat beweging bijna niet mogelijk was. Tot het kind drie maanden was werden de armen ook meegewikkeld, tot het zes maanden was werden de benen meegewikkeld, en pas na een half jaar stopte men met wikkelen. Dit inbakeren was bedoeld om scheve benen en navelbreuken te voorkomen en ervoor te zorgen dat het kind een rechte houding en stevige schouders kreeg. De baby lag vaak in een wat hogere rieten mand, die de bakermat werd genoemd.
Inbinden
Niet alleen het kind, maar ook de kraamvrouw werd in haar bewegingsvrijheid beperkt. Heel vroeger moest de kraamvrouw na de bevalling rusten met haar hoofd en benen omhoog. Tot ongeveer veertig jaar geleden moest zij na de bevalling maar liefst tien dagen in bed blijven rusten. Haar buik werd ingebonden met een sluitlaken. Dit was een stuk van een oud laken van ongeveer 25 cm breed, wat met veiligheidsspelden strak om de buik van de kraamvrouw werd vastgemaakt. Ook tegenwoordig kunt u nog sluitlakens kopen. Deze helpen de buikspieren verstevigen na de bevalling en bieden uitkomst bij onder meer bekkeninstabiliteit. Op de site van Motherwear leest u er alles over!
Schuldeisers op afstand
Op de deur van Hollandse huizen waar een baby was geboren, hing een ‘kraamkloppertje’. Deze speciale deurklopper was een met rode zijde versierd plankje. Was het rode vlak gedeeltelijk bedekt door wit papier, dan was er een meisje geboren. Zo niet, dan was de boreling een jongen. Pas na zes tot acht weken ging de moeder voor het eerst naar de kerk en werd de kraamklopper weggehaald. Tot die tijd mochten schuldeisers en belastinginners niet aan de deur komen.
Hansje in de kelder en anijsmuisjes
In de 17e eeuw werd er een speciaal drankje gedronken, Hansje in de kelder, om een geboorte aan te kondigen. De kraamvrouw kreeg allerlei etenswaren toegestopt van de buurvrouwen die haar verzorgden. Voor het kraambezoek was er de beschuit met muisjes. Roze voor het meisje en witte voor het jongetje. Vandaag de dag kennen we de beschuit met muisjes nog steeds, al zijn de witte voor de jongens nu blauw geworden.
Kandeel
Een typisch Nederlands gebruik was kandeel. Deze speciale drank voor het kraambezoek bestond uit een mengsel van witte wijn, kruiden, suiker en eidooiers. De jonge vader roerde de kandeel met een kandeelstok en deelde de drank rond in speciale kandeelkommetjes. Hij droeg daarbij een satijnen muts met een pluim: de kraamherenmuts.
Bronnen: